Ptaki Okolic Rogoźna

W dniu 12 lipca 2023 r. (również 13,14 i 17 lipca) w trzcinowisku nad stawem w dolinie Wełny w Cieślach złapały się dwa ptaki z zagranicznymi obrączkami. Jednym z nich była rokitniczka Acrocephalus schoenobaenus z obrączką założoną w Słowacji.

Tym samym zniknęła na naszej mapie Europy kolejna biała plama, czyli kraj w którym lub z którego nie było informacji o obrączkowanym ptaku. Mamy już informacje pierwotne o tej rokitniczce. Została oznakowana 11 sierpnia 2021 r. jako osobnik w pierwszym kalendarzowym roku życia w okolicach miejscowości Gbelce na południu Słowacji. Miejsce to odległe jest od Rogoźna o 554 km, a czas jaki minął od zaobrączkowania do ponownego stwierdzenia to 700 dni. Data zaobrączkowania wskazuje, że ta rokitniczka została odłowiona w czasie przelotu na zimowisko. Obecnie jest dorosłym, najprawdopodobniej lęgowym u nas dorosłym samcem.

Niezwykle ciekawe jest miejsce pierwotnego stwierdzenie. Jest to rezerwat “Parizske mocare” (pol. “Bagno Paryża”). To największe trzcinowiskowe bagno w Słowacji. Jego powierzchnia to 184 hektary. Stwierdzono tutaj gniazdowanie ponad 171 gatunków ptaków. Na okładce książki o ptakach tego terenu znajduje się właśnie rokitniczka.

Po raz kolejny złapaliśmy tę rokitniczkę w tym samym miejscu w dniu 30.07.2023 r.

Jerzy Dąbrowski i Bronisława Peplińska

Siniak Columba oenas to bliski krewny pospolitego i największego naszego gołębia, tzn. grzywacza Columba palumbus. Gniazduje w lasach, gdzie wykorzystuje najczęściej dziuple wykute przez dzięcioła czarnego. W okolicach Rogoźna najwięcej jest go w lesie “Buczyna”. Poza tym regularnie gniazduje w lasach koło Siernik, Wełny i Runowa. We wszystkich tych lokalizacjach związany jest z drzewostanami bukowymi. Odzywające się w okresie lęgowym samce słyszeliśmy również drzewostanach sosnowych koło Mikołajewa i Ciesiel. Właśnie w Cieślach, w śródpolnej kępie starych sosen w minionych latach znaleźliśmy dziuplę lęgową tych gołębi. Postanowiliśmy spróbować, czy ptakom spodobają się budki lęgowe “typu Sokołowskiego”. Wiosną 2022 roku rozwiesiliśmy 3 odpowiednie dla tego gatunku budki. Pierwszy rok nie przyniósł oczekiwanego rezultatu. W maku bieżącego roku zauważyliśmy siniaka wylatującego z jednej z naszych budek. W dniu 21 maja przeprowadziliśmy kontrolę i okazało się, że jest już po wylocie piskląt. Kolejną kontrolę przeprowadziliśmy 25 czerwca – w gnieździe były 2 jaja. W czasie kontroli 9 lipca w gnieździe było dwoje piskląt. To pierwsze zaobrączkowane przez nas pisklęta tego gatunku. Ponieważ dane z literatury podają, że siniaki mogą odbywać 2-3 legi w roku, w sierpniu przeprowadzimy kolejną kontrolę.

Kolejne 4 budki tego typu powiesiliśmy w buczynach koło leśniczówki “Buczyna”. Niestety przeprowadzona w lipcu br. kontrola wykazała, że trzy zostały zajęte przez szerszenie a czwarta nie została zajęta. Widocznie gołębie mają jeszcze dość dziupli po dzięciole czarnym.

Jerzy Dąbrowski i Bronisława Peplińska

W koloniach lęgowych mew wciąż są pisklęta, a nawet samice wysiadujące jaja, a już widać spore stada przelatujących mew. Widać to również na Jeziorze Rogozińskim. W dniu 2 lipca na jeziorze znajdowało się stado 295 śmieszek i kilku mew białogłowych. Zaczyna się więc czas sprawdzania ptaków odpoczywających na pomostach, na okoliczność posiadania przez nie obrączek.

Udało się już zidentyfikować pięć mew z obrączkami. Trzy miały poza metalowymi również obrączki kolorowe i tu nie było problemów z odczytem. Dwie miały zagraniczne obrączki metalowe i tu niestety pełny odczyt mamy dla jednego ptaka. “Kolorowe” mewy to: śmieszka zaobrączkowana jako pisklę w 2017 r. na Stawach Kiszkowskich, mewa białogłowa zaobrączkowana na duńskiej wyspie Langeland 9.08.2020 r. i śmieszka zaobrączkowana przez nas przed dwoma tygodniami jako pisklę w kolonii na Jez. Łęgowskim.

Śmieszka nosząca tylko obrączkę metalową została oznakowana koło Brandenburga w Brandenburgii (Niemcy) 17.07.2016 r. jako ptak dorosły.

Przy okazji zaobserwowaliśmy scenę karmienia młodej, lotnej śmieszki przez rodzica, co oznacza, że młode opuszczają kolonię w ich towarzystwie i wciąż mogą liczyć na rodzicielską opiekę. Scena była dość osobliwa i gdyby nie zdjęcia dokumentacyjne, trudna do uwierzenia. Wygląda na to, że pokarmem śmieszek są nie tylko ryby, ale również warzywa (pewnie gotowane).

Jerzy Dąbrowski i Bartosz Ziała

W dniu 5 czerwca br. przeprowadziliśmy kontrolę stanowiska lęgowego bielików w lesie “Buczyna”. Buczynowa para przystępuje (jak do tej pory) nieco później niż inne okoliczne bieliki, więc wizyta w gnieździe i obrączkowanie odbywa się na początku czerwca. Do tej pory w gnieździe było zawsze jedno pisklę. Ten rok jest pierwszym, kiedy w gnieździe znajdowało się dwoje piskląt. Ptaki zostały zaobrączkowane i bezpiecznie wróciły do gniazda. Z pomiarów wynika że są to dwa samce.

Kilka dni po kontroli w “Buczynie” otrzymałem informację o znalezieniu przez leśników całkowicie nowego gniazda bielików. Jego lokalizacja jest oczywiście “poufna”. Jest to zapewne gniazdo pary, która wczesną wiosną tokowała ok. 4 km od znalezionego gniazda. Po jego wielkości należy przypuszczać, że zostało zbudowane przez bieliki tej wiosny. W gnieździe znajduje się jedno pisklę, zdecydowanie starsze od tych z Buczyny. W związku z tym nie będzie wizyty w gnieździe i ptak nie zostanie oznakowany, ale najważniejsze jest jego bezpieczeństwo.

Jerzy Dąbrowski  

W godzinach wieczornych, w sobotę 13 maja br. zaobserwowano na Jeziorze Rogozińskim w Rogoźnie pojedynczego ślepowrona Nycticorax nycticorax. Ptaka zauważono gdy przelatywał nad taflą jeziora a następnie usiadł na wystającym z wody konarze. Dalsza oględziny prowadzone były z odległości ok. 20 m. Autorem tej wyjątkowej obserwacji jest Damian Leligdowicz. Ponieważ nie miał przy sobie aparatu fotograficznego, zamieszczam poniżej zdjęcie ślepowrona , które zrobiłem 7.08.2021 r. na Śląsku, na zaporze piętrzącej Wisłę i tworzącej tym samym Zbiornik Goczałkowicki.

Ślepowron jest szóstym gatunkiem czapli stwierdzonej w okolicach Rogoźna. Pozostałe to: czapla siwa, czapla biała, czapla purpurowa, bąk i bączek. Jest nieco mniejszy od bąka i zdecydowanie większy od bączka. Ponieważ jest to pierwsza obserwacja, więc lista ptaków Gminy Rogoźno liczy 242 gatunki. Gratuluję autorowi, a wszyscy czekamy jaki będzie kolejny “pierwszy raz” w okolicach Rogoźna.

Jerzy Dąbrowski

Kwiecień jest miesiącem w którym powracające z zimowisk bociany białe zajmują gniazda, w których podejmą próby wyprowadzenia kolejnego pokolenia. Dzięki obrączkowanym ptakom wiemy, że nie zawsze są to powroty osobników z poprzedniego sezonu, o czym pisaliśmy w poprzednim artykule. Przeglądamy teraz gniazda w gminach: Rogoźno, Ryczywół, Budzyń i Chodzież przygotowując się do znakowania piskląt planowanego na czerwiec. Staramy się sprawdzić, czy dorosłe ptaki nie noszą obrączek. W dniu 10.04.2023 r. Bartosz Ziała zaobserwował w Wiardunkach (gm. Ryczywół) parę bocianów, z których jeden nosi obrączkę typu ELSA.

Ptak został zaobrączkowany 27.06.2018 r. jako jedno z trojga piskląt w Sławęcicach koło Góry na Dolnym Śląsku. Od tego czasu minęło 1748 dni. Ptak postanowił założyć rodzinę  w odległości 121 km na północ od miejsca urodzenia. W marcu 2022 roku obserwowano go dwukrotnie w Izraelu.

Jerzy Dąbrowski, fot. Bartosz Ziała 

W dniu 28 marca br. razem z pracownikami rogozińskiego posterunku Enei Operator dokonaliśmy zmniejszenia gniazda bocianiego znajdującego się na czynnym słupie energetycznym w Budziszewku. Gniazdująca tam para była bardzo aktywna w kwestii budowlanej i obawialiśmy się, że coraz wyższe gniazdo może przy silnych wiatrach runąć. Mogło by wówczas dojść do zerwania linii albo zniszczenia lęgu, gdyby to się stało w okresie lęgowym. Zdjęliśmy ok. 1/3 licząc na wysokość.

Dziś (6.04.2023 r.) otrzymałem wiadomość, że na tym gnieździe pojawiła się para ptaków i jeden z nich nosi obrączki. Niezwłocznie pojechałem na miejsce i odczytałem kolorową obrączkę. Wiemy teraz, że przynajmniej jeden ptak jest nowy, ponieważ żaden z dorosły bocianów gniazdujących w tym gnieździe w ostatnich latach nie nosił obrączek. Zachowanie boćków jest takie jak w innych latach – chodzą po podwórku pod gniazdem niespecjalnie przejmując się ludźmi. Gdyby nie obrączka, można by sądzić że to ta sama, znajoma para. Ten nowy bocian został zaobrączkowany jako jedno z dwojga piskląt w Łeknie (24 km w linii prostej od Budziszewka) w dniu 26.06.2019 r., więc jest to zapewne jego pierwszy sezon lęgowy. Jest to pierwsza informacja o tym ptaku oznakowanym przez kolegów z Zespołu Obrączkarskiego Rościnno.

Miejmy nadzieję, że lęg zakończy się sukcesem a my będziemy mogli w czerwcu oznakować kolejne pokolenie budziszewskich bocianów.

Wiemy, że lęg nie zakończy się szczęśliwie. Samica zniosła 5 jaj, z których jedno zostało wyrzucone. W połowie maja samica gdzieś zaginęła. W dniu 24 maja samiec wyrzucił z gniazda czworo martwych piskląt. Debiut nowej pary zapowiadał się dobrze ale niestety z powodu (z pewnością) śmierci samicy lęg przepadł.

Dziś (27.05.2023 r.)otrzymałem wiadomość od właścicieli posesji z gniazdem, że jest nowa nadzieja. Nasz samiec ma już nową partnerkę. Ptaki kopulują na gnieździe, więc z pewnością nowa samica zniesie jaja. jest jeszcze tyle czasu, że ewentualne pisklęta zdążą opuścić gniazdo przed odlotem bocianów pod koniec sierpnia.

W dniu 28.05.2023 r. nasz bociek został zaobserwowany w grupie 4 bocianów na skoszonej łące w Cieślach, tj. w odległości 9,4 km w linii prostej od gniazda. Wygląda na to, że ten sezon już jest dla niego stracony.

Jerzy Dąbrowski

W dniu 1 kwietnia br. Adam Loręcki zaobserwował na Jez. Łęgowskim koło Wągrowca, śmieszkę Chroicocephalus ridibundus z kolorową obrączką. To osobnik zaobrączkowany w tym miejscu 646 dni wcześniej, tj. 24.06.2021 r. przez Zespół Obrączkarski ROGOŹNO. Mieliśmy już takie śmieszki, ale ta jest wyjątkowa – między podanymi wyżej datami została szęściokrotnie “odczytana” w Wielkiej Brytanii. Dwa miesiące po zaobrączkowaniu była już w okolicach Birmingham – 1.299 km na zachód od kolonii lęgowej (22 i 27.08.2021). Kolejną jesień i zimę spędziła koło Liverpoolu – 1.326 km od kolonii lęgowej (16.10.2022 oraz 16, 23 i 29.01.2023).

Ciekawe, czy kolejną zimę też spędzi gdzieś w Wielkiej Brytanii?

Jerzy Dąbrowski

Dziś ostatni dzień zimy, czyli od jutra upragniona wiosna i czas wypatrywania pojawów ptaków, które odleciały od nas na zimę. Pierwsze jaskółki zauważyłem w Cieślach 18 marca. Bocianów nad Wełną jeszcze nie widać, ale pierwsze już są w szeroko pojętych okolicach Rogoźna. Zamieszczone poniżej zdjęcia Barosz Ziała wykonał w miejscowości Prosna – 5 km na zachód od Budzynia. Według informacji mieszkańców wsi, ptak pojawił się na gnieździe 17 marca.

Teraz ptak czeka na pojawienie się partnerki i kolejny sezon lęgowy się rozpocznie. My będziemy z pewnym niepokojem obserwować, czy przynajmniej w aktywnych w ubiegłym sezonie gniazdach pojawią się bociany.

Jerzy Dąbrowski

Stada przelatujących gęsi są obecnie najbardziej widocznym elementem otaczającej nas przyrody. Wielotysięczne stada tych ptaków przesiadują też na polach, gdzie żerują na oziminach lub ścierniskach po kukurydzy. Są to przede wszystkim gęsi tundrowe, gęsi zbożowe, gęsi białoczelne i gniazdujące u nas gęgawy. Wśród tych stad można czasem wypatrzeć pojedyncze osobniki innych gatunków. O trzech takich rzadkościach kilka słów poniżej galerii.

Zaczęło się w niedzielę 26 lutego br. kiedy przeglądając stado gęsi odpoczywające na łące nad Wełną w Cieślach zauważyłem gęś z białą obrożą i to był pierwszy powód radości. Drugi był taki, że obrożę nosiła gęś krótkodzioba Anser brachyrhynchus. Pojedyncze osobniki tego gatunku gościły już w okolicach Rogoźna, ale pierwszy raz pojawił się ptak oznakowany. To wielka rzadkość w skali kraju. Ten osobnik został oznakowany 1.05.2019 r. jako dorosły samiec w miejscowości Tyrnävä w Finlandii, w odległości 1.424 km od Rogoźna.

Tego samego dnia na polu między miejscowościami Stare i Przysieka Bartek zauważył w innym stadzie gęsi trzy bernikle białolice Branta leucopsis – jedna z nich miała na nogach kolorowe numerowane obrączki. Bernikle białolice dość często spotykamy, czasem w liczbie kilku lub nawet kilkunastu osobników, ale pierwszy raz trafił się ptak z obrączkami. Wspólnymi siłami (Bartosz Ziała, Jerzy Dąbrowski i Adam Loręcki) odczytaliśmy znaki na obrączkach. Ptak został zaobrączkowany 8.03.2019 r. przy ujściu Łaby w Niemczech, w odległości 1.452 km od miejsca naszej obserwacji.

W sobotę, 4.03.2023 r. udało się dokonać najciekawszej chyba z opisywanych obserwacji. Tym razem Adam Loręcki wypatrzył na polu koło Sokołowa Budzyńskiego pojedynczego osobnika bernikli obrożnej Branta bernicla przebywającego w wielotysięcznym stadzie gęsi. Ptak nie był oznakowany, ale tego gatunku jeszcze u nas nie było. Po pewnym czasie ptaki poderwały się i poleciały w kierunku wsi Tarnowo znajdującej się w Gminie Rogoźno. Tym sposobem lista ptaków Gminy Rogoźno liczy aktualnie 241 gatunków. Spreparowanego osobnika bernikli obrożnej eksponujemy w rogozińskim muzeum. Ptak pochodzi ze starych rogozińskich zbiorów ale nie wiadomo gdzie i kiedy był pozyskany. No, ale teraz uzyskał pełne prawo do ilustrowania bogactwa avifauny okolic Rogoźna.

Tekst: Jerzy Dąbrowski. Zdjęcia: Bartosz Ziała