Ptaki Okolic Rogoźna

Lato jest okresem, kiedy nad Jeziorem Rogozińskim pojawia się sporo mew. Są to głównie śmieszki Chroicocephalus ridibundus i mewy białogłowe Larus cachinnans. Ptaki odpoczywają najczęściej na dwóch pomostach żeglarskich, gdzie łatwo można je obserwować.

Od czasu do czasu trafiają się osobniki z obrączkami i o trzech takich jest ten artykuł. Po otrzymaniu informacji o odczytanych w 2022 roku plastikowych znacznikach okazało się, że 27 sierpnia przebywały równocześnie na jednym pomoście dwie mewy białogłowe zaobrączkowane w tym samym miejscu, czyli jak wynika z satelitarnego zdjęcia, na wyspie chyba zalanej żwirowni w miejscowości Jeziórko koło Grębowa w podkarpackiem. Odległość w linii prostej między miejscem zaobrączkowania a Rogoźnem to 414 km.

Jeden z ptaków 4.05.2019 r. jako samiec po 4 kalendarzowym roku życia, czyli w pełni dojrzały i zapewne lęgowy. Drugi 5.06.2022 r. jako pisklę, czyli wizyta w Rogoźnie miała miejsce w czasie pierwszej jego wędrówki po opuszczeniu kolonii lęgowej. Może obecność tych dwóch osobników jest przypadkowa, a może to ojciec z dzieckiem?

Trzecią mewą białogłową z tego miejsca jest osobnik stwierdzony w Rogoźnie 1.09.2020 r. a zaobrączkowany 7.06.2020 r. jako pisklę.

Jerzy Dąbrowski i Bronisława Peplińska

 

Zbliża się rocznica zaobrączkowania naszej pierwszej gęgawy Anser anser i chcemy podzielić się wiadomościami o tym ptaku. Oznakowaliśmy go 13 czerwca 2020 r. na stawie w Boguniewie. Ptak dostał standardową obrączkę metalową i kolorową, numerowaną obrożę na szyję. Pierwszy raz widziałem ją po ośmiu dniach w Boguniewie, gdzie pływała w towarzystwie rodziców i drugiego pisklęcia.

W dniu 2.09.2020 r. Adam Loręcki zaobserwował i sfotografował naszą gęgawę w okolicach Jeziora Kaliszańskiego. Przebywała tam w stadzie ok. 120 gęgaw. W tamtym miejscu widziano ją jeszcze dwukrotnie.

W dniu 30.09.2020 r. widziałem ją na Jeziorze Łęgowskim, gdzie przebywała w dużym zgrupowaniu gęsi. Tutaj i na polach koło pobliskiej Długiej Wsi widywano ją wielokrotnie aż do 17.01.2021 r.

Kolejnym miejscem, w którym zaobserwowano tego ptaka jest Rościnno koło Skoków – była tam 11.02.2021 r. Ostatni etap pierwszej wędrówki naszej gęgawy, to powrót na rodzinny staw. Damian Leligdowicz zaobserwował ją tam 28.02.2021 r. Jak widać na poniższej mapce nie oddaliła się zbytnio od Boguniewa i powróciła szczęśliwie, choć jest ptakiem łownym i mogła skończyć jako obiad.

Widujemy ją za każdym razem, kiedy przejeżdżamy przez Boguniewo. W dniu 28.04.2021 r. widziałem ją w towarzystwie pary dorosłych gęgaw wodzących tegoroczne pisklęta – może to jej rodzice?

Jerzy Dąbrowski

Tuż przy moście na obwodnicy Wągrowca, na Jeziorze Łęgowskim od wielu lat gniazdują setki par śmieszek Chroicocephalus ridibundus. W dniu 30.06.2020 r. zaobrączkowaliśmy tam 51 piskląt. Pięćdziesiąt z nich, poza obrączkami stalowymi otrzymało na drugą nogę plastikowe znaczniki, które znacznie ułatwiają identyfikację ptaka. Pierwszych kilka odczytów obrączek dokonano na miejscu obrączkowania ok. połowy lipca, zanim ptaki uzyskały zdolność do lotu.

W listopadzie nadeszła pierwsza „prawdziwa” informacja powrotna. Jedną z oznakowanych na Jeziorze Łęgowskim śmieszek znaleziono 6.11.2020 r., niestety martwą,  w Hiszpanii, w miejscowości Santander nad Zatoką Baskijską. Miejsce to odległe jest od Jeziora Łęgowskiego o 1.862 km w linii prostej.

Kilka dni później otrzymaliśmy wiadomości o innym ptaku z tej samej kolonii. W dniu 30.11.2020 r. dwukrotnie zidentyfikowano go na Jeziorze Maltańskim w Poznaniu. W tym przypadku odległość wynosi tylko 46 km. Kolejne odczyty tego osobnika pochodzą z 17 i 21.12.2020 r. również z Jeziora Maltańskiego.

W styczniu nadeszła kolejna informacja powrotna o innym ptaku. W dniu 9.01.2021 r. zaobserwowano go i sfotografowano w stolicy Francji – Paryżu. Odległość w linii prostej od miejsca zaobrączkowania wynosi 1.123 km. Ptak ten był w lipcu dwukrotnie zaobserwowany w kolonii lęgowej na Jeziorze Łęgowskim, gdzie również został sfotografowany.

Czekamy na kolejne powiadomienia o spotkaniach naszych “kolorowych” śmieszek.

Jerzy Dąbrowski, Damian Leligdowicz, Bronisława Peplińska

Właśnie skończyliśmy pierwszą tej zimy nocną kontrolę naszych budek lęgowych, więc czas na krótką relację. W grudniu 2020 r. skontrolowaliśmy budki lęgowe na jedenastu powierzchniach w okolicach Rogoźna, Budzynia, Chodzieży, Kaczor i Wągrowca. To kolejna zima, kiedy grudniowe kontrole odbywały się w warunkach raczej jesiennych i temperaturą około zera. Niestety panująca pandemia COVID-19 wykluczyła z udziału w kontrolach młodzież. Skontrolowaliśmy w sumie 619 budek lęgowych. W 432 stwierdziliśmy 437 nocujących ptaków, co daje zasiedlenie 69,8%. Jest to wynik zbliżony do grudnia 2017 i 2018.  Na poszczególnych powierzchniach zasiedlenie było w granicach 44,2 – 85,2%. Dominantem jak zwykle była bogatka – 61,3% zasiedlonych budek. Duży udział miał też kowalik – 25,2%. Trzecia co do liczebności była modraszka – 9,3% . Stwierdziliśmy również nocowanie dzięciołów dużych i średnich i mazurków. Po raz pierwszy spotkaliśmy nocujące strzyżyki.

Normą jest nocowanie w budkach pojedynczych osobników. Wyjątek od tej reguły stanowią mazurki i strzyżyki. W grudniu 2020 r. stwierdziliśmy podwójne nocowanie mazurków – 4 razy i strzyżyków – 1 raz.  Z 437 skontrolowanych ptaków, 140 nosiło już nasze obrączki, a pozostałe 297 zostało oznakowane po raz pierwszy. Tak wyglądało to dla poszczególnych gatunków.

Nazwa polska	Nazwa łacińska	Liczba
Bogatka	Parus major	158 + 107 retrapów
Kowalik	Sitta europaea	92 + 17 retrapów
Modraszka	Cyanistes caeruleus	28 + 12 retrapów
Mazurek	Passer montanus	10 + 1 retrap
Dzięcioł duży	Dendrocopos major	5 + 3 retrapy
Dzięcioł średni	Dendrocopos medius	2 + 0 retrapów
Strzyżyk	Troglodytes troglodytes	2 + 0 retrapów

 

Jak widać z powyższego zestawienia, najbardziej przywiązane do terenu są bogatki – aż 40,4% odłowionych osobników zostało zaobrączkowanych w miejscu ich stwierdzenia. Ten sam udział dla modraszki wyniósł 30,0%, a w przypadku kowalika tylko 15,6%. Wszystko wskazuje na to, że znaczna część kowalików, to ptaki przylatujące do naszych budek po sezonie lęgowym. Pytanie tylko skąd?

Nowym aspektem pracy tej zimy było znakowanie samców bogatek dodatkowymi kolorowymi obrączkami. Tak oznakowanych zostało w grudniu 151 osobników. “Kolory otrzymały zarówno ptaki noszące już metalowe obrączki, jak i te obrączkowane po raz pierwszy. Po co? W okresie lęgowym łapiemy dużo samic bogatek w czasie wysiadywania jaj lub karmienia piskląt. Samców udało się w tym czasie (przez wszystkie lata badań) złapać <5. W czasie obrączkowania piskląt widzimy często zaobrączkowane samce niepokojące się w pobliżu budki. Obrączki metalowej nie da się niestety w takich okolicznościach odczytać. Mamy nadzieję, że obrączki kolorowe z uwagi na krótki kod zawierający dwie cyfry i jedną literę uda się  bez większych problemów odczytać. Powinno to dać możliwość porównania zimowego i lęgowego zgrupowania samców tego gatunku.

Pierwszy raz w czasie zimowej, nocnej kontroli natrafiliśmy na ptaka z żywym kleszczem, i to jakim dorodnym. To kolejny dowód na ocieplanie się klimatu. Kleszcz został usunięty i unicestwiony.

W sześciu budkach spotkaliśmy ssaki: w pięciu myszy, a w jednej wiewiórkę. Poza tym 17 budek nie nadawało się na noclegowisko ptaków, ponieważ znajdowały się w nich gniazda owadów (całkowicie zabudowane wnętrze), w tym 14 szerszeni i 3 innych os. Wszystkie zostały wyczyszczone, co umożliwi ptakom ich wykorzystanie.

Tej zimy planujemy wykonać jeszcze dwie kontrole, tj. w styczniu i lutym.

Jerzy Dąbrowski i Bronisława Peplińska

 

 

Na przełomie października i listopada 2019 r. byliśmy na wycieczce w Izraelu. Głównym celem wycieczki było oczywiście zwiedzanie miejsc związanych z historią Ziemi Świętej i poznawanie współczesnego państwa Izrael. Przy okazji, co zostało niezwłocznie zauważone przez pozostałych uczestników, staraliśmy się wypatrywać i w miarę możliwości uwieczniać elementy flory i fauny – zwłaszcza ptaki. Spotkaliśmy tam znane nam z Polski gatunki ptaków, min.: bogatkę Parus major, modraszki Cyanistes caeruleus, dudka Upupa epops, dymówki Hirundo rustica, pliszki siwe Motacilla alba, bociany białe Ciconia ciconia, wrony siwe Corvus cornix i żurawie Grus grus.

W czasie przejazdów, przez okna autokaru, udało nam się wypatrzeć siedzącego na krzewie, tuż przy drodze kaniuka Eleanus caeruleus  oraz czajkę szponiastą Vanellus spinosus. W miastach widywaliśmy bardzo liczne bilbile arabskie Pycnonotus xanthopygos, majny brunatne Acridotheres tristis, synogarlice senegalskie Streptopelia senegalensis. Udało się też dwukrotnie spotkać aleksandretty obrożne Psittacula krameri.

Nad Jeziorem Galilejskim, w nadbrzeżnych szuwarach  udało się sfotografować: czaplę modronosą Ardeola ralloides, czaplę nadobną Egretta garzetta i kormorany małe Phalacrocorax pygmaeus. To szczególnie ciekawe doświadczenie, ponieważ te trzy gatunki sporadycznie pojawiają się w Polsce.

Na terenach przyległych do Jeziora Galilejskiego obserwowaliśmy min.: mnichy nizinne Mylopsitta monachus, nektarnika palestyńskiego Cinnyris osea i sójkę z podgatunku Garrulus glandarius atricapillus.

Całkowicie odmienne środowisko zastaliśmy na Pustyni Judzkiej, gdzie byliśmy w twierdzy Massada. Najbardziej widoczne były tutaj: czarnotki arabskie Onychognathus tristramii, jaskółki skalne Ptyonoprogne rupestris i kruki kuse Corvus rhipidurus. Udało się też wypatrzeć pojedyncze: szareczkę czarnosterną Cercomela melanura i białorzytkę saharyjską Oenanthe leucopyga.

To tyle obserwacji i zdjęć zrobionych “przy okazji”. Może kiedyś uda się powtórzyć taki wyjazd, ale z tematem przewodnim “ptaki”.

Na koniec warto przypomnieć, że w 2015 r. w Izraelu, na stawach rybnych nad Jordanem, na południe od Jeziora Galilejskiego w stadzie ok. 11.000 bocianów białych zaobserwowano min. boćka zaobrączkowanego przez nas w gnieździe w Dziewczej Strudze zaledwie 56 dni wcześniej.

Jerzy Dąbrowski i Bronisława Peplińska

 

 

Podobnie jak w ubiegłym roku policzyliśmy ptaki przebywające na 8 jeziorach Gminy Rogoźno. Znów udało się to zrobić w jeden dzień – 16.11.2019 r. w godzinach 8⁰⁰ – 16⁰⁰. Pogoda: bez opadów (gdy o 7³⁰ ruszaliśmy z Rogoźna na punkt początkowy pod Skokami padało) i nawet w drugiej części dnia słonecznie, prawie bezwietrznie. Temperatura ok. 10 ⁰C.

Stwierdzono 2.127 z 12 gatunków, w tym:

– krzyżówka (Anas platyrhynchos) – 1.939,
– kormoran (Phalacrocorax carbo) – 154,
– gągoł (Bucephala clangula) – 9,
– mewa srebrzysta (Larus argentatus) – 9,
– łabędź niemy (Cygnus olor) – 3,
– łyska (Fulica atra) – 3,
– perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus) – 3,
– czapla siwa (Ardea cinerea) – 2,
– śmieszka (Chroicocephalus ridibundus) – 2,
– czapla biała (Egretta alba) – 1,
– kokoszka (Gallinula chloropus) – 1,
– mewa białogłowa (Larus cachinnans) – 1.
A tak wyglądało to w rozbiciu na poszczególne jeziora (w kolejności wizyt nad jeziorami):

Jezioro Budziszewskie – 647 ptaków z 6 gatunków:
– krzyżówka (Anas platyrhynchos) – 635,
– kormoran (Phalacrocorax carbo) – 7,
– perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus) – 2,
– mewa srebrzysta (Larus argentatus) – 1,
– śmieszka (Chroicocephalus ridibundus) – 1,
– czapla biała (Egretta alba) – 1.

Jezioro Czarne – 7 ptaki z 2 gatunków [15 ptaków z 3 gatunków]:
– gągoł (Bucephala clangula) – 4,
– kormoran (Phalacrocorax carbo) – 3.

Jezioro Małe – 17 ptaki z 5 gatunków:
– kormoran (Phalacrocorax carbo) – 11,
– gągoł (Bucephala clangula) – 2,
– mewa srebrzysta (Larus argentatus) – 2,
– perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus) – 1,
– czapla siwa (Ardea cinerea) – 1.

Jezioro Prusieckie – 631 ptaki z 5 gatunków:
– krzyżówka (Anas platyrhynchos) – 491,
– kormoran (Phalacrocorax carbo) – 131,
– mewa srebrzysta (Larus argentatus) – 6,
– gągoł (Bucephala clangula) – 2,
– mewa białogłowa (Larus cachinnans) – 1.

Jezioro Rogozińskie – 630 ptaków z 6 gatunków:
– krzyżówka (Anas platyrhynchos) – 624,
– kormoran (Phalacrocorax carbo) – 2,
– czapla siwa (Ardea cinerea) – 1,
– łabędź niemy (Cygnus olor) – 1,
– śmieszka (Chroicocephalus ridibundus) – 1,
– kokoszka (Gallinula chloropus) – 1.

Jezioro Boguniewskie – 119 ptaki z 3 gatunków:
– krzyżówka (Anas platyrhynchos) – 114,
– łyska (Fylica atra) – 3,
– łabędź niemy (Cygnus olor) – 2.

Jezioro Nienawiskie Duże – 4 ptaki z 1 gatunku:
– krzyżówka (Anas platyrhynchos) – 4.

Jezioro Nienawiskie Małe – 72 ptaki z 2 gatunków:
– krzyżówka (Anas platyrhynchos) – 71,
– gągoł (Bucephala clangula) – 1.

Tegoroczny wynik zdecydowanie odstaje od poprzednich trzech lat, a nawiązuje do lat wcześniejszych. Największe zgrupowania ptaków wodnych stwierdzono na: Jez. Budziszewskim, Jez. Prusieckim i Jez. Rogozińskim. Były one właściwie identyczne; zważywszy ewentualne błędy przy liczeniu dużych stad krzyżówek. Największą różnorodność gatunkową stwierdzono na dwóch największych jeziorach, tj. Jez. Rogozińskim i Jez. Budziszewskim. Zdecydowanym dominantem była krzyżówka – 91,2% wszystkich ptaków. Daleko za nią znalazł się kormoran – 7,2%. Pozostałe gatunki nie przekraczały liczby 10 osobników na wszystkich jeziorach łącznie. Gatunkiem stwierdzonym po raz pierwszy na listopadowych liczeniach była mewa białogłowa – dorosły osobnik.

Jerzy Dąbrowski i Bronisława Peplińska

Bociany białe opuściły już swoje tereny lęgowe i udały się na afrykańskie zimowiska. Warto więc podsumować miniony sezon lęgowy. Jak każdego roku z niepokojem oczekiwaliśmy na zajmowanie kolejnych gniazd. Przede wszystkim czekaliśmy na powrót dwóch ptaków noszących obrączki. Niezawodnie na gniazdo w Mikołajewie wrócił samiec z naszą obrączką założoną 13.04.2010 roku w Cieślach. Był to osobnik po rehabilitacji w poznańskim ZOO.  Osobnik ten od 2014 roku wyprowadza tutaj lęgi. W tym roku samica zniosła aż sześć jaj. Niestety 2 jaja zostały wyrzucone. Taki sam los spotkał dwoje z czwórki piskląt i ostatecznie para dochowała się tylko 2 potomków. Jak widać na załączonym zdjęciu, rodzice przynosili do gniazda nadmiar pokarmu więc raczej nie jego brak był powodem wyrzucenia dwójki piskląt.

Tak duże zniesienia są wielką rzadkością. W mojej przygodzie z bocianami jest to trzeci przypadek. Dwa wcześniejsze odnotowałem w bardzo dobrym dla bocianów 1981 roku. W Nienawiszczu (gm. Rogoźno) 11 czerwca było 5 piskląt i 1 jajo – dziś już w Nienawiszczu gniazda nie ma. W tym samym roku, 4 lipca w Raczynie koło Szamocina, pośród nadnoteckich łąk, zaobrączkowałem sześć młodych. Był to pierwszy przypadek zaobrączkowania tak dużego lęgu w Polsce.

Nie pojawił się niestety oznakowany bociek, który tworzył w ubiegłym roku parę lęgową w Gościejewie PGR (w tym roku były tam dwa ptaki bez obrączek), a w 2017 roku parę w Tarnowie. Okazało się później, że przebywał gdzieś w okolicy, ponieważ Artur Lange zaobserwował go w Tarnowie 16.08.2019 r. Najwidoczniej osobnik ten wciąż nie może zdecydować się na stały adres. Choć ma już siedem lat.

Ostatecznie pary bocianów zajęły na terenie Gminy Rogoźno 8 gniazd. Pojedyncze ptaki widywane były również na innych gniazdach, ale nie znalazły partnerów.

W czerwcu w 5 z  8 zajętych przez pary lęgowe gniazdach było 15 młodych bocianów, w tym: Dziewcza Struga – 0, Międzylesie – 4, Budziszewko – 3, Gościejewo “Dębiniec” – 3, Owieczki -3, Ruda – 0, Gościejewo „Folwark” – 2, Gościejewo PGR – 0. Jedenaście piskląt otrzymało obrączki, które umożliwią w przyszłości ich identyfikację.

Jak zwykle przekroczyliśmy nieco granice Gminy Rogoźno i zaobrączkowaliśmy pisklęta w gniazdach w: Budzyniu  (ul. Wągrowiecka) – 2, Budzyniu (ul. Chodzieska) – 2, Długiej Goślinie – 3,  i Mikołajewie – 2.

Niestety nie wszystkim pisklętom udało się szczęśliwie opuścić gniazda. W czasie obrączkowania piskląt w Budziszewku okazało się, że jeden ptak jest „przywiązany” do gniazda. Pisklę włożyło nogę w sznurek wbudowany w wyściółkę gniazda. Wielokrotna zmiana pozycji spowodowała zaciśnięcie się pętli wokół podudzia i obcięcie miękkich tkanek aż do kości. Dodatkowo noga w stawie kolanowym została zdeformowana. Takie urazy są nieuleczalne, w związku z czym ptaka odcięto ale pozostawiono w gnieździe „naturalnemu losowi”. Okazało się, że dorosłe ptaki niezwłocznie wyrzuciły kalekiego potomka z gniazda. Z pewnością próbowały to uczynić już wcześniej ale sznurek mocujący pisklę go gniazda na to nie pozwalał.

Ostatecznie więc sukces lęgowy odniosło w Gminie Rogoźno 5 z 8 par lęgowych. Wyprowadziły one w sumie 15 młodych. Tak więc sukces lęgowy (liczba młodych na parę, która przystąpiła do lęgu) wyniósł 1,9 młodego.

W trakcie minionego sezonu otrzymaliśmy wiadomości powrotne o 3 naszych bocianach białych:

• ptaka zobrączkowanego jako pisklę 20.06.2018 r. w Międzylesiu zaobserwowano 9 maja 2019 r. w Tronari w Rumunii (1.078 km od gniazda) w stadzie 45 osobników;
• ptaka zobrączkowanego jako pisklę 26.06.2018 r. w Budzyniu zaobserwowano 11 sierpnia 2019 r. w Kawęczynie koło Wrześni (65 km od gniazda) w stadzie 50-60 osobników;
• ptaka zobrączkowanego jako pisklę 26.06.2019 r. w Gościejewie znaleziono martwego z połamanymi nogami 27.07.2019 r. w odległości 1 km od gniazda.

W dniu 19 czerwca br. Na łąkach nadrzecznych w Cieślach udało mi się odczytać treść obrączki noszonej przez jednego z trzech  przebywających tam bocianów. Był to osobnik zaobrączkowany jako pisklę (jedynak) 4.07.2014 r. we wsi Chlebowice koło Boleszowic (woj. zachodniopomorskie) odległej o 169 km od Ciesiel. Miejmy nadzieję że w przyszłości zajmie któreś z gniazd w okolicach Rogoźna.

Podsumowując kolejny sezon lęgowy, trzeba stwierdzić, że niestety sytuacja bocianów białych na naszym terenie nie ulega poprawie. Wciąż puste są stare gniazda w Rogoźnie, Studzieńcu, Boguniewie, Tarnowie, Pruścach oraz przygotowane dla tych ptaków sztuczne platformy w Owczegłowach, Cieślach, Nienawiszczu, Parkowie. W lipcu br. para bocianów zbudowała nowe gniazdo w Gościejewie koło szkoły. Najprawdopodobniej były to ptaki z gniazda w Rudzie, w którym nie odniosły sukcesu lęgowego. Spore poruszenie wywołała też para bocianów, która w sierpniu przez kilka dni siadała na gnieździe w Rogoźnie i rozbudziła nadzieję na zasiedlenie tego gniazda. Oby na wiosnę okazało się, że nadzieja ta spełni się.

Na koniec pragnę podziękować wszystkim, których zaangażowanie pozwoliło na zebranie powyższych informacji i zaobrączkowanie kolejnych 20 piskląt, a byli to (w porządku alfabetycznym): Dariusz Gracz, Bronisława Peplińska, Ryszard Robowski, Jerzy Zdanowski.

Jerzy Dąbrowski

Właśnie skończyliśmy pierwszą tej zimy nocną kontrolę naszych budek lęgowych, więc czas na krótką relację. To już czwarta zima, kiedy regularnie kontrolujemy nasze budki lęgowe na ośmiu powierzchniach w okolicach Rogoźna i Budzynia. Tegoroczne grudniowe kontrole odbywały się w warunkach raczej jesiennych i temperaturą około zera. W jednej z kontroli uczestniczyli uczniowie Szkoły Podstawowej w Budzyniu.

Skontrolowaliśmy w sumie 392 budki lęgowe. W 279 stwierdziliśmy nocujące ptaki, co daje zasiedlenie 71,17%. Jest to wynik zbliżony do grudnia 2017. Wówczas zasiedlonych było również 279 budek lęgowych. Skontrolowaliśmy jednak o 10 budek więcej, więc zasiedlenie wyszło nieco niższe, tj. 69,40%. Dominantem była oczywiście bogatka – 67% zasiedlonych budek. Duży udział miał też kowalik – 24%. Nocowały również modraszki – 5% i dzięcioły duże – 4%. Z 276 skontrolowanych ptaków (trzem bogatkom udało się uciec) 129 nosiło już nasze obrączki, a pozostałe 147 zostało oznakowane. Tak wyglądało to dla poszczególnych gatunków.

Nazwa polska	Nazwa łacińska	Liczba
Bogatka	Parus major	72 + 112 retrapów
Kowalik	Sitta europaea	55 + 12 retrapów
Modraszka	Cyanistes caeruleus	9 + 5 retrapów
Dzięcioł duży	Dendrocopos major	11 + 0 retrapów

Jak widać z powyższego zestawienia, najbardziej przywiązane do terenu są bogatki – aż 61% odłowionych osobników zostało zaobrączkowanych w miejscu ich stwierdzenia. W przypadku kowalika retrapy stanowiły tylko 18%. Wszystko wskazuje na to, że znaczna część kowalików, to ptaki przylatujące do naszych budek po sezonie lęgowym. Pytanie tylko skąd? Potwierdzeniem tej koncepcji wydaje się być również udział obu gatunków w zasiedleniu budek w sezonie lęgowym i zimowym.

Nazwa polska	Nazwa łacińska	Udział w lęgach 2018	Zasiedlenie grudzień 2018
Bogatka	Parus major	77%	67%
Kowalik	Sitta europaea	3%	24%

Oczywiście w kwestii pochodzenia retrapów nic się nie zmieniło, co oznacza, że wszystkie zostały zaobrączkowane na tych powierzchniach, na których je teraz stwierdziliśmy.  Sporo było osobników zaobrączkowanych jako pisklęta, ale o tym w podsumowaniu całej zimy. Jeśli chodzi o wiek kontrolowanych ptaków, to też tylko o najstarszych:

• • ptaki z lęgów 2014 – 1 bogatka,
  • ptaki z lęgów 2015 lub wcześniejszych – 2 bogatki, 1 modraszka i 1 kowalik,
  • ptaki z lęgów 2015 – 5 bogatek.

Po tej pierwszej kontroli najbardziej utkwiły nam w pamięci informacje o jednym z kowalików w powierzchni “Olszyna”. Stwierdziliśmy go w tej samej budce, w której nocował w grudniu 2017 r. Jest to samica, która została zaobrączkowana jako pisklę w maju 2017 roku w innej budce oddalonej o 600 m na północ. W maju bieżącego roku złapaliśmy ją przy 7 pisklętach w budce sąsiadującej z “zimową rezydencją”. W czasie opisywanej kontroli jedno z jej tegorocznych piskląt (samca) stwierdziliśmy 700 m na południe od budki w której przyszedł na świat. Ciekawe, czy poznamy jeszcze więcej losów tej rodzinki?

Na zakończenie wspomnę tylko, że w dwóch budkach znajdowały się gniazda myszy wielkookiej leśnej, w tym jedno z 4 osobnikami. W minionych latach było ich nieco więcej. Kilka budek było też całkowicie wypełnionych gniazdami szerszeni, które usunięto, więc ptaki będą miały je teraz do dyspozycji.

Cały czas nasze budki są obiektem zainteresowania dzięciołów, które powiększają otwory wlotowe. Cele są dwa: znajdujące się w nich pożywienie, czyli jaja, pisklęta i dorosłe ptaki oraz miejsce nocowania. Staramy się ograniczyć ten proceder wzmacnianiem otworów wlotowych blachami. Okazuje się to skuteczne, ale determinacja niektórych dzięciołów wprawiła nas w osłupienie. W czterech przypadkach blachy zostały uszkodzone. Na zdjęciu dwie z nich.

Jerzy Dąbrowski i Bronisława Peplińska

Bociany już od dawna na zimowiskach więc można już spokojnie opisać miniony sezon tych ptaków w okolicach Rogoźna. Kontakt z boćkami zaczął się 25 marca br. kiedy do Mikołajewa (gm. Wągrowiec) wrócił pierwszy ptak. Jak się później dowiedzieliśmy, po 2 godzinach  na gnieździe była już para. To bardzo cenne dla nas gniazdo, ponieważ samiec nosi naszą obrączkę założoną 13.04.2010 roku w Cieślach. Był to osobnik po rehabilitacji w poznańskim ZOO.  W dniu 6 kwietnia udało się odczytać obrączkę i potwierdzić, że to ten sam osobnik, który od 2014 roku wyprowadza tutaj lęgi.

Z niepokojem wynikającym ze złego stanu populacji bocianów na naszym terenie oczekiwaliśmy na zajmowanie kolejnych gniazd. Ostatecznie pary bocianów zajęły 10 gniazd, tj. o 2 mniej niż w ubiegłym roku. Pojedyncze ptaki widywane były również na innych gniazdach, ale nie znalazły partnerów.  W czerwcu w 8 z zajętych przez pary lęgowe gniazdach było 16 młodych bocianów, w tym: Międzylesie – 4, Gościejewo “Dębiniec” – 3, Owieczki -3, Ruda -3, Gościejewo „Folwark” – 2, Gościejewo PGR – 1. Trzynaście piskląt otrzymało obrączki, które umożliwią w przyszłości ich identyfikację.  Jak zwykle przekroczyliśmy nieco granice gminy Rogoźno i zaobrączkowaliśmy pisklęta w gniazdach w: Budzyniu – 3, Długiej Goślinie – 3,  i Mikołajewie – 3.

Niestety nie wszystkim pisklętom udało się szczęśliwie opuścić gniazda. Najbardziej przygnębiająca była sytuacja z gniazda w Rudzie. Wszystko wskazuje na to, że jeden z dorosłych ptaków zginął potrącony przez samochód i opieka nad tróją piskląt spadła na drugiego z rodziców. Kilka dni po zaobrączkowaniu piskląt otrzymaliśmy wiadomość, że dorosły ptak na oczach ludzi zadziobał jedno z młodych. Podobny los spotkał pozostałe dwa. Czyżby to desperacja ptaka nie mogącego samotnie sprostać obowiązkom rodzicielskim?

Ostatecznie więc sukces lęgowy odniosło w Gminie Rogoźno 7 par lęgowych, które wyprowadziły w sumie 13 młodych. Tak więc sukces lęgowy (liczba młodych na parę, która przystąpiła do lęgu) wyniósł 1,3 młodego.

Znaczną część ptaków udało się obejrzeć dokładniej celem sprawdzenia, czy któryś nie nosi obrączki. Poza opisanym wcześniej ptakiem z Mikołajewa, zaobrączkowanego boćka znaleźliśmy w Gościejewie.  Okazało się, że to ten sam ptak, którego obserwowałem w 2016 roku w grupie nielęgowych ptaków na łąkach koło Ryczywołu a w 2017 roku w parze lęgowej na gnieździe w Tarnowie. Osobnik ten został zaobrączkowany 17.06.2011 jako pisklę w Pentowie koło Tykocina, tj. w odległości 385 km na wschód od Gościejewa.

Do dnia dzisiejszego nadeszły cztery informacje o 3 zaobrączkowanych w tym roku pisklętach bociana białego:

• pisklę z Mikołajewa zaobserwowano 1 sierpnia br. w Kawęczynie koło Wrześni (52 km od gniazda) w stadzie 43 osobników żerujących na farmie zwierząt futerkowych;
• pisklę z Długiej Gośliny widziano 4 sierpnia br. w Trojanowie (5 km od gniazda) w stadzie 24 osobników żerujących na łące;
• kolejne pisklę z Długiej Gośliny widziano 4 sierpnia br. w Trojanowie (5 km od gniazda) w stadzie 24 osobników żerujących na łące, a następnie 31 sierpnia br. w okolicach Burgas w Bułgarii (1.363 km od gniazda) w stadzie ~80 bocianów białych żerujących w pobliżu wysypiska śmieci.

Podsumowując kolejny sezon lęgowy, trzeba stwierdzić, że obecnie najważniejszym czynnikiem ograniczającym dla populacji bocianów białych jest niska od wielu lat rozrodczość. W efekcie wiele gniazd jest w sezonie pustych. Kolejnym bardzo istotnym czynnikiem jest śmiertelność, zwłaszcza w czasie migracji. Z tego sezonu na naszym terenie wiemy o śmierci 2 dorosłych ptaków, które poskutkowały w efekcie stratą dwóch lęgów – Ninino i Ruda. Wszystkich miłośników bocianów zszokowała informacja z okolic Burgas w Bułgarii (tam gdzie odczytano naszego ptaka z Długiej Gośliny). Na liniach energetycznych przebiegających w pobliżu wysypiska śmieci wykorzystywanego przez migrujące bociany jako żerowisko, zginęło szacunkowo około 1.300 tych ptaków! I to tyle. Teraz, jak każdego roku, czekamy do przełomu marca i kwietnia na ponowne pojawienie się wracających z Afryki bocianów.

Jerzy Dąbrowski i Bronisław Peplińska

Podobnie jak w minionych latach policzyłem  a właściwie po raz pierwszy “policzyliśmy” ptaki przebywające na 8 jeziorach Gminy Rogoźno. Tym razem udało się to zrobić w jeden dzień – 17.11.2018 r. Pogoda: bez opadów i nawet w drugiej części dnia słonecznie, prawie bezwietrznie. Temperatura od zera rankiem do ok. 5 stopni w środku dnia. W nawiasach kwadratowych [ ] podano wartości dla 2017 roku. Stwierdzono 709 z 13 gatunków [905 ptaków z 14 gatunków], w tym:
– krzyżówka (Anas platyrhynchos) – 545 [576],
– kormoran (Phalacrocorax carbo) – 128 [144],   
– perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus) – 8 [1],
– gągoł (Bucephala clangula) – 6 [12],
– łabędź niemy (Cygnus olor) – 5 [11],
– czapla siwa (Ardea cinerea) – 5 [7], 
– mewa srebrzysta (Larus argentatus) – 4 [0],
– cyraneczka (Anas crecca) – 2 [9], 
– zimorodek (Alcedo atthis) – 2 [0],
– czernica (Aythya fuligula) – 1 [1],   
– głowienka (Aythya ferina) – 1 [0],
– perkozek (Podiceps ruficollis) – 1 [0], 
– bielik (Haliaeetus albicilla) – 1 [0],
– rożeniec (Anas acuta) – 0 [5],
– nurogęś (Mergus merganser) – 0 [4],
– czapla biała (Egretta alba) – 0 [3],
– świstun (Anas penelope) – 0 [8], 
– krakwa (Anas strepera) – 0 [6], 
– gęgawa (Anser anser) – 0 [118].

A tak wyglądało to w rozbiciu na poszczególne jeziora:

Jezioro Rogozińskie – 407 ptaków z 7 gatunków [204 ptaki z 6 gatunków]:
– krzyżówka (Anas platyrhynchos) – 392 [195], 
– gągoł (Bucephala clangula) – 6 [0],
– czapla siwa (Ardea cinerea) – 4 [3],
– kormoran (Phalacrocorax carbo) – 1 [2],
– mewa srebrzysta (Larus argentatus) – 2 [0],
– perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus) – 1,
– perkozek (Podiceps ruficollis) – 1.

Jezioro Budziszewskie – 57 ptaków z 6 gatunków [135 ptaków z 6 gatunków]:
– krzyżówka (Anas platyrhynchos) – 31 [6],
– kormoran (Phalacrocorax carbo) – 17 [124],
– perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus) – 5 [1],
– mewa srebrzysta (Larus argentatus) – 2 [0],
– czernica (Aythya fuligula) – 1 [0],
– zimorodek (Alcedo atthis) – 1 [0].

Jezioro Czarne – 2 ptaki z 2 gatunków [15 ptaków z 3 gatunków]:
–  łabędź niemy (Cygnus olor) – 1,
– zimorodek (Alcedo atthis) – 1.

Jezioro Małe – 2 ptaki z 1 gatunku [3 ptaki z 1 gatunku]:
– łabędź niemy (Cygnus olor) – 2.

Jezioro Prusieckie – 187 ptaki z 5 gatunków [484 ptaki z 11 gatunków] :
– kormoran (Phalacrocorax carbo) – 110 [15],
– krzyżówka (Anas platyrhynchos) – 72 [314],
– cyraneczka (Anas crecca) – 2 [9],
– perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus) – 2 [0],
– bielik (Haliaeetus albicilla) – 1.

Jezioro Boguniewskie – 54 ptaki z 4 gatunków [53 ptaki z 3 gatunków] :
– krzyżówka (Anas platyrhynchos) – 50 [50],
– łabędź niemy (Cygnus olor) – 2 [2], 
– głowienka (Aythya ferina) – 1 [0],
– czapla siwa (Ardea cinerea) – 1 [0].

Jezioro Nienawiskie Małe – 0 ptaków z 0 gatunków [5 ptaków z 1 gatunku]:
– BRAK PTAKÓW.

Jezioro Nienawiskie Duże – 0 ptaków z 0 gatunków [6 ptaków z 1 gatunku]:
– BRAK PTAKÓW.

Tegoroczny wynik utrzymuje się na poziomie dwóch poprzednich, czyli jest znacznie niższy niż w latach wcześniejszych . Mniejsze zbiorniki wodne nie zamarzły więc ptaki są rozproszone i nie gromadzą się na wyłącznie na jeziorach, które zamarzają najpóźniej. Największe zgrupowanie ptaków wodnych stwierdzono na Jez. Prusieckim. Największą różnorodność gatunkową stwierdzono na dwóch największych jeziorach, tj. Jez. Rogozińskim i Jez. Budziszewskim. Nie było w tym roku żadnych rzadkości. Tegoroczne obserwacje kormoranów potwierdzają analizę poprzednich lat. Nad Jez. Prusieckim byliśmy ok. 14.00 i na drzewach siedziało 110 osobników, podczas, gdy w 2017 r. ok. godz.. 12.30 tylko 15. Najwyraźniej Jezioro Prusiecki stanowi spokojny azyl na czas odpoczynku, a na żer ptaki wylatują na okoliczne akweny.

Jerzy Dąbrowski i Bronisława Peplińska