Ptaki Okolic Rogoźna

Właśnie skończyliśmy pierwszą tej zimy nocną kontrolę naszych budek lęgowych, więc czas na krótką relację. To już czwarta zima, kiedy regularnie kontrolujemy nasze budki lęgowe na ośmiu powierzchniach w okolicach Rogoźna i Budzynia. Tegoroczne grudniowe kontrole odbywały się w warunkach raczej jesiennych i temperaturą około zera. W jednej z kontroli uczestniczyli uczniowie Szkoły Podstawowej w Budzyniu.

Skontrolowaliśmy w sumie 392 budki lęgowe. W 279 stwierdziliśmy nocujące ptaki, co daje zasiedlenie 71,17%. Jest to wynik zbliżony do grudnia 2017. Wówczas zasiedlonych było również 279 budek lęgowych. Skontrolowaliśmy jednak o 10 budek więcej, więc zasiedlenie wyszło nieco niższe, tj. 69,40%. Dominantem była oczywiście bogatka – 67% zasiedlonych budek. Duży udział miał też kowalik – 24%. Nocowały również modraszki – 5% i dzięcioły duże – 4%. Z 276 skontrolowanych ptaków (trzem bogatkom udało się uciec) 129 nosiło już nasze obrączki, a pozostałe 147 zostało oznakowane. Tak wyglądało to dla poszczególnych gatunków.

Nazwa polska	Nazwa łacińska	Liczba
Bogatka	Parus major	72 + 112 retrapów
Kowalik	Sitta europaea	55 + 12 retrapów
Modraszka	Cyanistes caeruleus	9 + 5 retrapów
Dzięcioł duży	Dendrocopos major	11 + 0 retrapów

Jak widać z powyższego zestawienia, najbardziej przywiązane do terenu są bogatki – aż 61% odłowionych osobników zostało zaobrączkowanych w miejscu ich stwierdzenia. W przypadku kowalika retrapy stanowiły tylko 18%. Wszystko wskazuje na to, że znaczna część kowalików, to ptaki przylatujące do naszych budek po sezonie lęgowym. Pytanie tylko skąd? Potwierdzeniem tej koncepcji wydaje się być również udział obu gatunków w zasiedleniu budek w sezonie lęgowym i zimowym.

Nazwa polska	Nazwa łacińska	Udział w lęgach 2018	Zasiedlenie grudzień 2018
Bogatka	Parus major	77%	67%
Kowalik	Sitta europaea	3%	24%

Oczywiście w kwestii pochodzenia retrapów nic się nie zmieniło, co oznacza, że wszystkie zostały zaobrączkowane na tych powierzchniach, na których je teraz stwierdziliśmy.  Sporo było osobników zaobrączkowanych jako pisklęta, ale o tym w podsumowaniu całej zimy. Jeśli chodzi o wiek kontrolowanych ptaków, to też tylko o najstarszych:

• • ptaki z lęgów 2014 – 1 bogatka,
  • ptaki z lęgów 2015 lub wcześniejszych – 2 bogatki, 1 modraszka i 1 kowalik,
  • ptaki z lęgów 2015 – 5 bogatek.

Po tej pierwszej kontroli najbardziej utkwiły nam w pamięci informacje o jednym z kowalików w powierzchni “Olszyna”. Stwierdziliśmy go w tej samej budce, w której nocował w grudniu 2017 r. Jest to samica, która została zaobrączkowana jako pisklę w maju 2017 roku w innej budce oddalonej o 600 m na północ. W maju bieżącego roku złapaliśmy ją przy 7 pisklętach w budce sąsiadującej z “zimową rezydencją”. W czasie opisywanej kontroli jedno z jej tegorocznych piskląt (samca) stwierdziliśmy 700 m na południe od budki w której przyszedł na świat. Ciekawe, czy poznamy jeszcze więcej losów tej rodzinki?

Na zakończenie wspomnę tylko, że w dwóch budkach znajdowały się gniazda myszy wielkookiej leśnej, w tym jedno z 4 osobnikami. W minionych latach było ich nieco więcej. Kilka budek było też całkowicie wypełnionych gniazdami szerszeni, które usunięto, więc ptaki będą miały je teraz do dyspozycji.

Cały czas nasze budki są obiektem zainteresowania dzięciołów, które powiększają otwory wlotowe. Cele są dwa: znajdujące się w nich pożywienie, czyli jaja, pisklęta i dorosłe ptaki oraz miejsce nocowania. Staramy się ograniczyć ten proceder wzmacnianiem otworów wlotowych blachami. Okazuje się to skuteczne, ale determinacja niektórych dzięciołów wprawiła nas w osłupienie. W czterech przypadkach blachy zostały uszkodzone. Na zdjęciu dwie z nich.

Jerzy Dąbrowski i Bronisława Peplińska

Bociany już od dawna na zimowiskach więc można już spokojnie opisać miniony sezon tych ptaków w okolicach Rogoźna. Kontakt z boćkami zaczął się 25 marca br. kiedy do Mikołajewa (gm. Wągrowiec) wrócił pierwszy ptak. Jak się później dowiedzieliśmy, po 2 godzinach  na gnieździe była już para. To bardzo cenne dla nas gniazdo, ponieważ samiec nosi naszą obrączkę założoną 13.04.2010 roku w Cieślach. Był to osobnik po rehabilitacji w poznańskim ZOO.  W dniu 6 kwietnia udało się odczytać obrączkę i potwierdzić, że to ten sam osobnik, który od 2014 roku wyprowadza tutaj lęgi.

Z niepokojem wynikającym ze złego stanu populacji bocianów na naszym terenie oczekiwaliśmy na zajmowanie kolejnych gniazd. Ostatecznie pary bocianów zajęły 10 gniazd, tj. o 2 mniej niż w ubiegłym roku. Pojedyncze ptaki widywane były również na innych gniazdach, ale nie znalazły partnerów.  W czerwcu w 8 z zajętych przez pary lęgowe gniazdach było 16 młodych bocianów, w tym: Międzylesie – 4, Gościejewo “Dębiniec” – 3, Owieczki -3, Ruda -3, Gościejewo „Folwark” – 2, Gościejewo PGR – 1. Trzynaście piskląt otrzymało obrączki, które umożliwią w przyszłości ich identyfikację.  Jak zwykle przekroczyliśmy nieco granice gminy Rogoźno i zaobrączkowaliśmy pisklęta w gniazdach w: Budzyniu – 3, Długiej Goślinie – 3,  i Mikołajewie – 3.

Niestety nie wszystkim pisklętom udało się szczęśliwie opuścić gniazda. Najbardziej przygnębiająca była sytuacja z gniazda w Rudzie. Wszystko wskazuje na to, że jeden z dorosłych ptaków zginął potrącony przez samochód i opieka nad tróją piskląt spadła na drugiego z rodziców. Kilka dni po zaobrączkowaniu piskląt otrzymaliśmy wiadomość, że dorosły ptak na oczach ludzi zadziobał jedno z młodych. Podobny los spotkał pozostałe dwa. Czyżby to desperacja ptaka nie mogącego samotnie sprostać obowiązkom rodzicielskim?

Ostatecznie więc sukces lęgowy odniosło w Gminie Rogoźno 7 par lęgowych, które wyprowadziły w sumie 13 młodych. Tak więc sukces lęgowy (liczba młodych na parę, która przystąpiła do lęgu) wyniósł 1,3 młodego.

Znaczną część ptaków udało się obejrzeć dokładniej celem sprawdzenia, czy któryś nie nosi obrączki. Poza opisanym wcześniej ptakiem z Mikołajewa, zaobrączkowanego boćka znaleźliśmy w Gościejewie.  Okazało się, że to ten sam ptak, którego obserwowałem w 2016 roku w grupie nielęgowych ptaków na łąkach koło Ryczywołu a w 2017 roku w parze lęgowej na gnieździe w Tarnowie. Osobnik ten został zaobrączkowany 17.06.2011 jako pisklę w Pentowie koło Tykocina, tj. w odległości 385 km na wschód od Gościejewa.

Do dnia dzisiejszego nadeszły cztery informacje o 3 zaobrączkowanych w tym roku pisklętach bociana białego:

• pisklę z Mikołajewa zaobserwowano 1 sierpnia br. w Kawęczynie koło Wrześni (52 km od gniazda) w stadzie 43 osobników żerujących na farmie zwierząt futerkowych;
• pisklę z Długiej Gośliny widziano 4 sierpnia br. w Trojanowie (5 km od gniazda) w stadzie 24 osobników żerujących na łące;
• kolejne pisklę z Długiej Gośliny widziano 4 sierpnia br. w Trojanowie (5 km od gniazda) w stadzie 24 osobników żerujących na łące, a następnie 31 sierpnia br. w okolicach Burgas w Bułgarii (1.363 km od gniazda) w stadzie ~80 bocianów białych żerujących w pobliżu wysypiska śmieci.

Podsumowując kolejny sezon lęgowy, trzeba stwierdzić, że obecnie najważniejszym czynnikiem ograniczającym dla populacji bocianów białych jest niska od wielu lat rozrodczość. W efekcie wiele gniazd jest w sezonie pustych. Kolejnym bardzo istotnym czynnikiem jest śmiertelność, zwłaszcza w czasie migracji. Z tego sezonu na naszym terenie wiemy o śmierci 2 dorosłych ptaków, które poskutkowały w efekcie stratą dwóch lęgów – Ninino i Ruda. Wszystkich miłośników bocianów zszokowała informacja z okolic Burgas w Bułgarii (tam gdzie odczytano naszego ptaka z Długiej Gośliny). Na liniach energetycznych przebiegających w pobliżu wysypiska śmieci wykorzystywanego przez migrujące bociany jako żerowisko, zginęło szacunkowo około 1.300 tych ptaków! I to tyle. Teraz, jak każdego roku, czekamy do przełomu marca i kwietnia na ponowne pojawienie się wracających z Afryki bocianów.

Jerzy Dąbrowski i Bronisław Peplińska

Podobnie jak w minionych latach policzyłem  a właściwie po raz pierwszy “policzyliśmy” ptaki przebywające na 8 jeziorach Gminy Rogoźno. Tym razem udało się to zrobić w jeden dzień – 17.11.2018 r. Pogoda: bez opadów i nawet w drugiej części dnia słonecznie, prawie bezwietrznie. Temperatura od zera rankiem do ok. 5 stopni w środku dnia. W nawiasach kwadratowych [ ] podano wartości dla 2017 roku. Stwierdzono 709 z 13 gatunków [905 ptaków z 14 gatunków], w tym:
– krzyżówka (Anas platyrhynchos) – 545 [576],
– kormoran (Phalacrocorax carbo) – 128 [144],   
– perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus) – 8 [1],
– gągoł (Bucephala clangula) – 6 [12],
– łabędź niemy (Cygnus olor) – 5 [11],
– czapla siwa (Ardea cinerea) – 5 [7], 
– mewa srebrzysta (Larus argentatus) – 4 [0],
– cyraneczka (Anas crecca) – 2 [9], 
– zimorodek (Alcedo atthis) – 2 [0],
– czernica (Aythya fuligula) – 1 [1],   
– głowienka (Aythya ferina) – 1 [0],
– perkozek (Podiceps ruficollis) – 1 [0], 
– bielik (Haliaeetus albicilla) – 1 [0],
– rożeniec (Anas acuta) – 0 [5],
– nurogęś (Mergus merganser) – 0 [4],
– czapla biała (Egretta alba) – 0 [3],
– świstun (Anas penelope) – 0 [8], 
– krakwa (Anas strepera) – 0 [6], 
– gęgawa (Anser anser) – 0 [118].

A tak wyglądało to w rozbiciu na poszczególne jeziora:

Jezioro Rogozińskie – 407 ptaków z 7 gatunków [204 ptaki z 6 gatunków]:
– krzyżówka (Anas platyrhynchos) – 392 [195], 
– gągoł (Bucephala clangula) – 6 [0],
– czapla siwa (Ardea cinerea) – 4 [3],
– kormoran (Phalacrocorax carbo) – 1 [2],
– mewa srebrzysta (Larus argentatus) – 2 [0],
– perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus) – 1,
– perkozek (Podiceps ruficollis) – 1.

Jezioro Budziszewskie – 57 ptaków z 6 gatunków [135 ptaków z 6 gatunków]:
– krzyżówka (Anas platyrhynchos) – 31 [6],
– kormoran (Phalacrocorax carbo) – 17 [124],
– perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus) – 5 [1],
– mewa srebrzysta (Larus argentatus) – 2 [0],
– czernica (Aythya fuligula) – 1 [0],
– zimorodek (Alcedo atthis) – 1 [0].

Jezioro Czarne – 2 ptaki z 2 gatunków [15 ptaków z 3 gatunków]:
–  łabędź niemy (Cygnus olor) – 1,
– zimorodek (Alcedo atthis) – 1.

Jezioro Małe – 2 ptaki z 1 gatunku [3 ptaki z 1 gatunku]:
– łabędź niemy (Cygnus olor) – 2.

Jezioro Prusieckie – 187 ptaki z 5 gatunków [484 ptaki z 11 gatunków] :
– kormoran (Phalacrocorax carbo) – 110 [15],
– krzyżówka (Anas platyrhynchos) – 72 [314],
– cyraneczka (Anas crecca) – 2 [9],
– perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus) – 2 [0],
– bielik (Haliaeetus albicilla) – 1.

Jezioro Boguniewskie – 54 ptaki z 4 gatunków [53 ptaki z 3 gatunków] :
– krzyżówka (Anas platyrhynchos) – 50 [50],
– łabędź niemy (Cygnus olor) – 2 [2], 
– głowienka (Aythya ferina) – 1 [0],
– czapla siwa (Ardea cinerea) – 1 [0].

Jezioro Nienawiskie Małe – 0 ptaków z 0 gatunków [5 ptaków z 1 gatunku]:
– BRAK PTAKÓW.

Jezioro Nienawiskie Duże – 0 ptaków z 0 gatunków [6 ptaków z 1 gatunku]:
– BRAK PTAKÓW.

Tegoroczny wynik utrzymuje się na poziomie dwóch poprzednich, czyli jest znacznie niższy niż w latach wcześniejszych . Mniejsze zbiorniki wodne nie zamarzły więc ptaki są rozproszone i nie gromadzą się na wyłącznie na jeziorach, które zamarzają najpóźniej. Największe zgrupowanie ptaków wodnych stwierdzono na Jez. Prusieckim. Największą różnorodność gatunkową stwierdzono na dwóch największych jeziorach, tj. Jez. Rogozińskim i Jez. Budziszewskim. Nie było w tym roku żadnych rzadkości. Tegoroczne obserwacje kormoranów potwierdzają analizę poprzednich lat. Nad Jez. Prusieckim byliśmy ok. 14.00 i na drzewach siedziało 110 osobników, podczas, gdy w 2017 r. ok. godz.. 12.30 tylko 15. Najwyraźniej Jezioro Prusiecki stanowi spokojny azyl na czas odpoczynku, a na żer ptaki wylatują na okoliczne akweny.

Jerzy Dąbrowski i Bronisława Peplińska